Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, yaşlılarda ruhsal sağlamlık ve ruhsal sağlamlığın ehemmiyeti ile ilgili, “Kim genç yaşında benmerkezciyse ileri yaşında yalnız kalıyor. Yetiştirdiği çocukları benmerkezciyse ‘Önce benim konforum. Evvel can sonra canan’ diyor. Bu türlü olunca da ilerleyen yıllarda kişi yalnız kalıyor” dedi.
Tarhan, yaşlılarda ruhsal sağlamlık ve ruhsal sağlamlığın kıymetine ait değerlendirmede bulundu.
SAĞLIKLI YAŞLANMA VARSA KİŞİ İLERİ YAŞLARINDA MEMNUN OLUYOR
Sağlıklı yaşlanma varsa ileri yaştaki şahısların daha memnun olduğunu kaydeden Tarhan, şöyle konuştu:
- “İleri yaşlardaki bireyler artık müsabaka koltuğunda değil, yarış pistinde değil, heyet koltuğunda oturuyorlar. Fakat kendini hala yarış koltuğunda görüyorsa keyifli olamıyorlar yani aslında sağlıklı yaşlanma varsa bunu sağlayabiliyor kişi. Sağlıklı yaşlanma yoksa her şeyde etkin olmaya çalışıyor, gençlere özenmeye çalışıyor. Her yaşın hoşlukları var, zorlukları var, beşere kazandırdığı şeyler var.
- Kişinin vakitle kaybettiği yetiler var. Bütün bunlar ortasında hangisine odaklanırsa ruh hali de bundan etkileniyor. Yaşlılıktaki ruhsal sağlamlık o halde oluşuyor. Bu nedenle ruhsal sağlamlığı aslında bilmek lazım. Ruhsal sağlamlık yaşlılarda olağanda genel olarak artıyor.”
Tarhan, ruhsal sağlamlığın, insanın zorluk yaşadığı vakit süratle tekrar eski haline gelebilmesi olduğunu tabir ederek, “Bu durum olgun kişiliği olan yaşlılarda olağanda artar. Yaşlılık zati hayatta deneyim birikimi olduğu için yaşlılar ekseriyetle daha bilgeleşirler. Gençlerin korktuğu ve panik yaşadığı olaylarda yaşlılar dengeyi sağlarlar. Bu durum aslında tabiatta da emsal haldedir. Yaşlı kurtlar bilgedir. En geride durur ve sürüye gelen tehlikeleri uzaktan gözetir, başkalarına haber verir. Genç kurtlar sürüde önden sarfiyat, yaşlı kurtlar arttan sarfiyat. Sürü onların deneyiminden faydalanıyor. Bu durum beşerler için de geçerlidir. Hayat olayları karşısında yaşlıların ön sezgileri ve rasyonel sezgilerinden gençler yararlanırsa deneyimlerinden yarar sağlayabilirler. Ruhsal sağlamlık, zorluk yaşandığı vakit kolaylıkla toparlanabilme becerisidir” değerlendirmesinde bulundu.
“TEORİK BİLGİYLE, PRATİK DENEYİM VE USTALIK BİLGİSİ BİR OLMUYOR”
Bu durumun ileri yaştaki insanların ruh sıhhati açısından da değerli olduğunu belirten Tarhan, “Kendisinden fikir alınan, danışılan, sorulan ve gençlerin etrafında olduğu yaşlılık, keyif verici bir yaşlılıktır. Doğal bu geniş ailelerde daha çok mümkündür. Genç çiftler çocuk büyütürken onların deneyimlerinden yararlanır. Onlara kırıp dökmeden annelik – babalık hünerleri öğretiyorlar. Günümüzde çekirdek aile nedeniyle bu bilgi transferi ve deneyim transferi olmuyor. Gençler de toplumsal medyadan, internetten, kitaplardan öğrenmeye çalışıyorlar lakin teorik bilgiyle, pratik deneyim bilgisi ve ustalık bilgisi bir olmuyor” açıklamasında bulundu.
Tarhan, toplum olarak geniş aile yapısının tam olarak kaybedilmediğini belirterek, Türkiye’yi ziyaret eden yabancı bir sosyoloğun Türk aile yapısı üzerine bir inceleme yaptığınıdan bahsetti.
Tarhan, “Çekirdek aile ve geniş aile dönüşümü nasıl diye incelemiş. ‘Çekirdek aile gözüküyor lakin siz çekirdek ailede de değilsiniz geniş aile de. Çekirdek aile konfederasyonu olmuşsunuz’ demiş. Kimi ailelerde tıpkı apartmanda yaşıyor ancak meskenleri farklı. Birden fazla bir ortada, sık sık görüşüyor, çocuklar bir arada oynuyor, bir arada büyüyor. Birtakım sorunlar de beraberinde geliyor lakin büyük bir takviye de oluyor. Mesela biri hasta olduğu vakit başkaları dayanak veriyor. Zelzele bölgesinde geniş ailenin fevkalade yararını gördük. Çabucak bir anda bütün aileler bir ortaya geldi, yalnızlığı giderdiler, yaşlıların yalnızlığını giderdiler, tıpkı konutta kalmaya başladılar” bilgisini verdi.
DÜNYAYI BEKLEYEN 3 BÜYÜK TEHLİKEDEN BİRİ YALNIZLIK
Yalnızlık meselesinin tüm dünyada en kıymetli meseleler ortasında görüldüğünü kaydeden Tarhan, “2019 yılında Dünya Ekonomik Forumunun gerçekleştirildiği Davos’ta dünyayı bekleyen üç büyük tehlike yalnızlık, iklim değişikliği ve ekonomik dengesizlik yani gelir eşitsizliği olarak belirtildi” tabirlerini kullandı.
Yalnızlığın pek çok yan tesirinin yapılan çalışmalarda ortaya konulduğunu kaydeden Tarhan, “Yalnızlık, kişinin vücut sıhhatine bir günde 15 sigara içmiş kadar ziyan veriyor. Yalnız yaşamak bağışıklık sistemini bozuyor, sıhhati bozuyor” ikazında bulundu.
“GENÇLİĞİNDE BENMERKEZCİ OLAN İLERİ YAŞTA YALNIZ KALIYOR”
Tarhan, ileri yaştaki yalnızlığın en büyük sebebinin, bireylerin ruhsal sağlamlıklarına yönelik yanlış şeyler yapılması olduğunu belirterek, “İleri yaştaki insanların en büyük muhtaçlığı toplumsal dayanak. Kim genç yaşında benmerkezciyse ileri yaşında yalnız kalıyor. Yetiştirdiği çocukları benmerkezciyse ‘Önce benim konforum. Evvel can sonra canan’ diyor. Bu türlü olunca da ilerleyen yıllarda kişi yalnız kalıyor. İhtiyarlık devirleri de mutsuz geçiyor. Modernizmin getirdiği birçok şey hayatımızı kolaylaştırırken maalesef birtakım insani özelliklerimizi kaybettirdi bize” tabirlerini kullandı.
MUTLU İHTİYARLARIN SIRRI NE?
Dünyada ileri yaşla ilgili kriterlerin de hayat mühletinin uzamasıyla birlikte değiştiğini, 65’ten sonrasının yaşlılık, 75’ten sonrasının ise ileri yaşlılık olarak kabul edildiğini kaydeden Tarhan, yaşlılıkla birlikte fizyolojik olarak kimi yetilerin zayıfladığını belirterek, “Görme zayıflıyor, hafıza zayıflıyor. Kimi azalan yetiler var mesela yeni şeyler öğrenmek zorlaşır. Buna rağmen ileri yaşta artan yetiler de var. Mesela bilgelik ve ağırbaşlılık artıyor. Mantıklı yanlışsız düşünme, sağlıklı karar verme artıyor ve daha gerçek kıymet yargılarına sahip olma artıyor. Bilgi birikimi ve deneyim olgun kişilikle birleşirse memnun ihtiyar ortaya çıkıyor. Yani bu türlü bireyler daha dengeli, hoşgörülü ve daha sabırlı oluyorlar” açıklamasında bulundu.
Tarhan, bilgeleşmeyi öğrenmenin küçük yaşlardan itibaren öğrenilmesi gerektiğini hatırlatarak, “Zihinsel yetilerde de kişi bilgeleşerek o azalan zihinsel yetileri çok rahat telafi edebiliyor. Burada kişinin küçük yaşta bu yetileri kazanmaya yönelik bir hayat ve hayat tarzı oluşturması gerekir. İnsan bedenini en çok yaşlandıran şey, yanlış yaşama. Lokman Hekim’in hastalık için ‘3’te 1 ayazdan, 3’te 1 boğazdan ve 3’te 1 de gamdan olur’ dediği söylenir. Yaşama tarzımızı küçük yaştan itibaren hakikat bir biçimde planlarsak kişi ilerleyen devirlerde kaliteli bir yaşlılık geçirebilir” yorumunda bulundu.
ZİHİN DAİMA AÇIK TUTULMALI
Beynin kullan ya da kaybet kuralı ile çalışan bir özelliği olduğunu kaydeden Tarhan, “Beyni en çok geliştiren şey yeni tecrübelere açık olmasıdır ve yeni bilgiler öğrenmektir. Birebir vakitte da kişinin düşündüğü hakkında düşünmesidir. Beyni geliştiren, beyin egzersizleridir bunlar. Beyin ezberci olursa, otomatik olarak daima birebir yolda gidip gelirse, daima birebir işleri yaparsa beyefendisinin belirli yolları çalıştığı alanlar canlı kalıyor başkaları yıkılıyor. Fakat kişi beynin her tarafını kullanıyorsa, yorum yapıyorsa, olayları tahlil ediyorsa, toplumsal temas artıyorsa, etrafla bağlantı yeterliyse, okuyorsa 100 yaşına gelse bile zihni açık oluyor” tabirlerini kullandı.
SAĞLIKLI YAŞLANMAK ÖNEMLİ
Tarhan, toplumda yaşlılığın şifası olmayan bir hastalık üzere görüldüğüne ait vakit zaman ön yargılar olduğunu söz ederek, “Yaşlılık bir hastalık değil ki onun için yaşlılık psikolojisi demiyoruz, yaşlanma psikolojisi diyoruz. Anti-aging teriminin kullanılması yaşlılığı bir düşman üzere gördüğü için sakıncalı oldu. Artık sağlıklı yaşlanma tabiri kullanılıyor. Yaşlanmayı tehdit üzere görmek yerine, yaşlanmayı sağlıklı biçimde yapmak kıymetlidir. Mesela hastalıkları tehdit üzere görmek yerine hastalıkları yönetmek, karşımıza almak yerine hastalıkları kabullenip yönetmek gerekiyor. Bunu yaptığı vakit kişi keyifli oluyor” dedi.