Uzm. Dr. Serap Ket Alkan, “Covid-19 enfeksiyonu sonrası halsizlik, yorgunluk, nefes darlığı, geçmeyen öksürük, eklem ve kas ağrıları, uyku bozuklukları, hafıza ve ağırlaşma bozuklukları, baş ağrısı, tat ve koku kaybı, depresyon ve anksiyete üzere belirtilerin 12 haftadan uzun sürmesi, bu durumu açıklayacak öteki sebeplerin hastada dışlanması olarak tanımlanır” diyerek Post Covid’e ait ihtarlarda bulundu.
Alkan şöyle konuştu:
“Bu süreç 20 haftaya kadar uzayabilmektedir. Covid geçiren hastayı nizamlı takip ve kıymetlendirme önem arz eder. Hiperinflamatuar sürecin devamı ile konak viral rezervinde devam eden virüs aktivitesi süreçten sorumlu tutulmaktadır. Hastalık esnasında servis ve ağır bakım yatışı gerektiren ağır seyirli covid, 50 yaş üstü olmak, bayan cinsiyeti (risk 2 kat fazla), diyabet, KOAH, koroner arter hastalığı üzere hastalıklara sahip olanlarda sık görülür.”
Post Covid sendromunda akciğerlerde meydana gelen değişikleri anlatan Uzm. Dr. Alkan, şu bilgileri paylaştı:
- “Nefes darlığı ve öksürük en sık görülen keşiflerdir. Yapılan çalışmalarda hafif-orta dereceli covid de yüzde 30-40, ağır covitte yüzde 65 oranında nefes darlığı tespit edilmiştir. Pulmoner fibrozis, post viral reaktif hava yolu disfonksiyonu, organize pnömoni, bronşektazi, küçük hava yolu hastalığı, tromboemboli, pulmoner hipertansiyon, cilt altı amfizem, pnömotoraks, pnömomediastinum covidin sebep olduğu akciğer hastalıklarıdır.
- Bu sebeple hastalar göğüs hastalıkları uzmanı tarafından takip edilmelidir. Uygun kıymetlendirme hedefiyle teneffüs işlev testi için önerilen müddet 3 aydır. Takiplerde klinik güzelleşme radyolojik güzelleşmeye nazaran erkendir. Tedavi sonunda akciğer görüntülemesinde lezyon varlığı faal hastalığı göstermez. Hafif hastalıkta dâhi 4. ayda klinik güzelleşmesi tam olan olaylarda tomografi sonuçları görülebilmektedir.
- Nefes darlığı olan post covid hastalarında meskende oksijen takibi, oksijen düşüklüğü olanlarda ise göğüs hastalıkları uzmanı denetimi ile kortizon tedavisi ve oksijen tedavisi, pulmoner uygunlaştırma önerilmektedir. Covid enfeksiyonu olan bireyde PCR olumlu iken akciğer kanseri operasyonun ölümcül riski yüzde 26’dır. Semptomları gerileyen bireylerde 7 hafta beklenme ile oluşan risk, covid geçirmeyenlere nazaran tıpkı bulunmuştur. Münasebetiyle 7 hafta beklenmesi tavsiye edilir.”
“VİRÜS DİREKT DAMAR YAPISINA NÜFUZ EDEREK HASAR YAPAR”
Çarpıntı, göğüs ağrısı ve baskı hissinin; nefes darlığının da sık belirtilerden olduğunu söyleyen Uzm. Dr. Alkan, “Covid kalpte miyokardit, perikardit, aritmi, post taşikardi disotonomi ve kalp yetmezliğine neden olabilir. Obezite, diyabet, hipertansiyon ve ileri yaşın kalpte etkilenme riskini artırdığı bilinmektedir. Yapılan çalışmalarda ABD’de kalp tutulumu oranı yüzde 50, Almanya’ da ise yüzde 70 oranında bildirilmektedir. Virüs direkt damar yapısına nüfuz ederek hasar yapar, aterom plaklarını bozarak plak rüptürü ile kalp krizi, damar endotel hasarı ile pıhtı (emboli) ,direkt miyokard hasarı ile ölümcül ritm bozukluğu oluşturur. Hastaların yüzde 27’sinde venöz tromboz, yüzde 3,7’sinde arteriyel – atar damar- trombozu tespit edilmiştir. Akut hastalık sonrası 90 gün venöz trombo emboli riski devam etmektedir. Bu süreçte antikoagulan tedavi açısından hasta değerlendirilmelidir” açıklamasında bulundu.
Uzm. Dr. Alkan, Post Covid sendromunda beyinde meydana gelen değişikleri şöyle anlattı:
- Nöronların direkt virüs tarafından tutulum ve hasarı, otoimmünite, kan beyin bariyeri hasarı, kan pıhtılaşması nedeniyle nörolojik tesirler oluşmaktadır. Covid nedenli hastaneye yatanların yüzde 80’inde nörolojik etkilenme tespit edilmiştir. Asemtomatik hastalarda dahi beyin damarlarında enflamasyon belirlenmiştir. İnme(felç) , epilepsi, baş ağrısı, uyku bozuklukları, nöropati, miyopati, koku ve tat kaybı keşifleri klinik olarak kendini gösterebilir.
- Kişide kas ağrıları, genel güçsüzlük, parestezi, duyu kaybı kelam konusu ise nöroloji uzmanı tarafından görüntüleme ve elektro fizyolojik inceleme önerilir. Ayrıyeten Covid geçirenlerin yüzde 10’unda, ağır hastalık geçirenlerin yüzde 30’unda ‘beyin sisi’ ismi verilen özel bir klinik tablo görülebilir. Baş ağrısı, ağırlaşma bozukluğu, sözleri unutma, zihinsel bulanıklık, sonluluk atakları, anksiyete, konuşma zahmeti, baş dönmesi, karar verme zorluğu, çoklu iş yapamama, tat ve koku kaybı ile kendini gösteren bir tablo olup Alzheimer ve demansa yatkınlık oluşur.
- Fransa bilgilerine nazaran covid geçirenlerin yüzde 30’unda hafıza kaybı ve ağırlaşma bozukluğu tespit edilmiştir. ABD’de 4 milyon kişilik anket çalışmasında ise hastalığın ikinci ayında 20 bireyden 1’inde beyin sisi tespit edilmiş olup covid hastalığı ne kadar şiddetli seyretmişse beyin sisi sıklığı o kadar fazla görülmüştür.
- Tedavide multidisipliner yaklaşım kıymetlidir. Oksijen düzeyi düzeltilmeli, tertipli uyku, beslenme, antrenman, açık havada 20 dakikalık yürüyüşler önerilmektedir. Anksiyete halinde psikolog dayanağı alınmalıdır. Beslenmeye dikkat edilmeli bilhassa glutatyon, aminoasitler selenyum, vitamin ve mineraller (b ve c vitaminleri, magnezyum) omega 3 alınması önerilmektedir.