İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, yaklaşık 550 milyon yıldır rastgele bir morfolojik değişim geçirmeden gezegendeki varlıklarını sürdüren denizanalarının, hayatta kalma konusunda çok başarılı organizmalar olduklarını belirtti.
Denizanalarının, denizdeki sıcaklık ve tuzluluk üzere değişimlere tahammüllerinin yüksek olduğunu vurgulayan Okyar, “Plankton ve zooplankton ile beslendikleri için denizanaları için ağır bir besin kelam konusu. Baskı yaratabilecek canlılar da insan aktivitelerinin tesirleriyle ekosistemden çekildi, rekabet edebileceği bir canlı bulunmuyor” dedi.
“BESİN ZİNCİRİNDE YERİ VAR”
Her canlı üzere denizanalarının da ekosistemde rolünün olduğuna işaret eden Okyar, “Bunların üzerinden beslenen canlılar da var, en çok bilineni deniz kaplumbağaları. Bunun dışında ekosistemde 120’nin üzerinde balık, denizanası üzerinden besleniyor, besin zincirinde yeri var. Sardalya, kılıç balığı, çaça balığı, üreme devrinde denizanaları üzerinden besleniyor. Yunuslar, yavrularını eğitmek için denizanalarını kullanıyor lakin bu balık tiplerinin ve deniz kaplumbağalarının sayısında büyük bir azalma var” diye konuştu.
Denizanası popülasyonunun artmakta olduğunu söz eden Okyar, bunun nedenlerine ait şu bilgileri verdi:
Marmara Denizi’nde son 20 yılda 20-30 yeni denizanası tipi tespit ettiklerini, bunların kimilerinin gemilerin balast sularıyla, kimilerinin da iklim değişikliğine bağlı olarak Çanakkale Boğazı vasıtasıyla ulaştığını anlatan Okyar, son yıllarda denizanalarının biyokütle açısından planktonun yüzde 90-95’ini oluşturur hale geldiğini söyledi.
“BALIK STOKLARININ OLUŞMASINI ENGELLİYOR”
Denizanaları ve balıkların zooplanktonik organizmalardan beslendiğine işaret eden Okyar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Besin açısından balıklarla rekabet halindeler ve ne kadar çok denizanası olursa balığın pastadan aldığı hisse o kadar düşüyor, besin azlığıyla karşı karşıya kalıyor. Denizanaları, ayrıyeten balıkların yumurta ve larvaları üzerinden besleniyor, balıkları üreme istikametinden de etkiliyor. Denizdeki plankton üzerindeki baskınlığı, balık yumurta ve larvaları üzerinden beslenmesi, gelecekteki balık stoklarının oluşmasını engelliyor.”
Gelecekte birçok balık cinsinin yok olabileceği iddiasında bulunan Okyar, “Siz çocuğunuza ‘Tabağındaki balığı ye.’ yerine, ‘Tabağındaki denizanasını ye.’ diyebilirsiniz. Sistem o istikamete yanlışsız evriliyor. Denizanaları, değişen ekosisteme tahammül gösterebilen canlılar. Çok fazla sayıda üreyebiliyorlar, beslenme yelpazeleri geniş, bilhassa vurdukları canlı kümesi ne yazık ki balıklar” sözlerini kullandı.
“ÇÖZÜMÜ KOLAY DEĞİL”
Okyar, denizanalarının yalnızca Türkiye’de değil tüm dünya denizlerinde artış eğilimi gösterdiğini kaydederek, “Japonya, Çin denizleri üzere son derece problemli bölgeler, Akdeniz’de İsrail, Fransa, İspanya, İtalya, farklı denizanası cinsleriyle kahır yaşayan ülkeler” dedi.
Denizanalarının popülasyon artışına tahlil bulmanın kolay olmadığını vurgulayan Okyar, konuşmasını şöyle tamamladı:
“Sadece bir-iki yılın birikimi değil, yıllarca biz Marmara Denizi’ni zalimce kullanmışız. Lokal idareler, bakanlıklar el ele vererek birlikte çalışmak durumundalar. Derin deşarjların kalkması lazım. İleri biyolojik arıtımların kurulması lazım. Gelecek stoku oluşturacak balığı denizde bırakmamız lazım.”