Depremden sağ çıkan binlerce insanımız ya bir bacağını ya da bir kolunu kaybetti. Ampüte edilmiş hastalar sarsıntıdan sonra ikinci bir travmayla karşı karşıya! Türkiye birinci sefer bu kadar yüksek sayıda “uzuv kaybı” olayı yaşıyor. Alandan gelen bilgiye nazaran 20 bin kadar insanımız 6 Şubat zelzeleleri sonrası engelli olarak yeni hayatına devam edecek.
Bu beşerler meskenlerini, işlerini, yakınlarını kaybetmişken vücutlarına uygun protezi nasıl temin edecek? Fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru Köksal Holoğlu, sarsıntı bölgesinin acil ortez-protez entegre rehabilitasyon merkezlerine muhtaçlığı olduğunu belirterek Cumhuriyet’e tahlil teklifini anlattı.
- Enkazdan çıkarılıp ampute edilen çok sayıda hasta var. Bölgede hizmet veren tabiplerden edindiğim bilgiye nazaran, uzuv kaybına uğrayan yüzlerce çocuk ve bebek hastadan bahsediliyor. Size ulaşan bilgi var mı?
Ne yazık ki şimdi resmi bir istatistik yok. Sıhhat istatistikleri konusunda, pandemiden sonra bir boşvermişlik var. Sıhhat Bakanlığı’nın internet sitesinde 2020’den bu yana, hiçbir mevzuda bir istatistiğe ulaşamıyoruz. Enkazda ezilmelerden sonra gelişen kangren durumunda, hastayı yaşatmak için uzvu kesilmek zorunda. Bu sarsıntıda de parmağı kopmuş, elinin bir kısmı kopmuş çok sayıda hadise var. 20 bin civarında uzuv kaybı olan insanımız olduğunu düşünüyorum.
(Köksal Holoğlu)
‘ÖMÜR UZUNLUĞU SÜRÜYOR’
- Ampute hastaların güzelleşme sürecindeki safhalar nedir? Şu an sarsıntı bölgesinde, çadır kentlerde kalan ampute hastalara gerekli takviyeler sağlanabiliyor mu?
İyileşme süreci ampute olan uzvun büyüklüğüne, oradaki işlev derecesine bağlı olarak değişiyor. Bir parmağın ampute olmasının düzgünleşme müddeti 15-20 gün ise bir ayak bölgesinin, dizden aşağıya bir bacak kısmının kesilmesi durumunda düzgünleşme müddeti üç aya kadar uzayabiliyor. Sonra protezleme devrine geçiyoruz. Dizayn yaklaşık olarak bir haftayı buluyor. Ondan sonra da rehabilitasyon ve proteze ahenk süreci başlıyor. .
- On binlerce ampute hastadan, bir o kadar da ortez ve protez ihtiyacından bahsediyoruz. Devlet bu protezleri ve sonraki rehabilitasyon süreçlerini karşılayabilecek mi?
Kamu sigortası kapsamı alanındaysanız, devlet protezleri ödeyecek. Lakin öteki büyük bir sorun var. Bu sorun; protezlerin rehabilitasyonla bedene entegrasyon sürecinde oluşacak. Protez takılanların büyük çoğunluğu çadır kentte ya da konteyner olan bölgelerde kalıyor. Ömür kaideleri nedeniyle hem proteze ulaşma konusunda, hem de rehabilitasyona erişim konusunda külfet yaşayabilirler. Sıhhat Bakanlığı’na önümüzdeki aylarda yaşanacak bu sorunu çözebilmek için Kahramanmaraş ve Adana’da entegre ortez-protez rehabilitasyon merkezi kurmak teklifte bulunduk. “Özel kesimi de burada tahlil ortağı olarak yanınıza alın. İki kentte ortez protez entegre bir rehabilitasyon merkezi kuralım. Fiyatsız hizmet verelim. Sarsıntı yaraları sarıldıktan sonra, bize o bölgelerde ruhsat verin” dedik. Zira bu beşerler kronik hasta ve hayatları boyunca çok yeterli rehabilitasyon programları gerekiyor. Sıhhat Bakanlığı, rehabilitasyon merkezi gereksiniminin gerekliliğini kesinlikle görecektir. İki ay içinde bu gereksinim orataya çıkacak.
‘BÜROKRASI ÇOK AĞIR’
- Ortez-protez entegreli rehabilitasyon merkezi ne kadar müddet içinde kurulabilir?
Minimum üç ay. Sıhhat Bakanlığı bürokrasisi ağır. Ruhsat alana kadar çok uzun vakit geçiyor. Alanda sıhhat hizmetleriyle ilgili gezici sıhhat ünitelerinin kurulması gerekir. Çadırlarda hayat son derece güç. Gezici sıhhat hizmetleri çok aktif olmalı. Rehabilitasyon için tabip ve fizyoterapistlerin bir takımlar kurularak gezmesi gerekiyor. Bu sıkıntı periyotta kamu, sivil toplum örgütleri ve özel kesim, bölgedeki insanlarımızın yaralarını sarmak için birlikte hareket etmeli. Türkiye’de özel sıhhat kesimi çok gelişti. Özel bölümün bir tahlil ortağı olarak alınıp hareket edilmesi birçok sorunu çözerdi. Birkaç belediye bu muhtaçlığı fark etti ve acil rehabilitasyon merkezleri kurmaya başladılar. Mesela Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bölgede büyük bir ortez ve protez merkezi kurmak istiyor, bizimle ilişkiye geçtiler. Umarım en kısa vakitte Sıhhat Bakanlığı özel bölümü de alana çağırır.
(Doktor Köksal Holoğlu, “Deprem bölgesine bir sürü yabancı ülke gelip sahra hastanesi kurdu. İtalyanlar gelip orada hastane kuruyor. Türkiye özel kesimi kuramıyor mu? Sarsıntı bölgesi için acil seyyar hastane üniteleri kurulmasına dayanak olun dense makus mü olur? Yapabiliriz!” dedi.)
‘UYUM İÇİN ÜÇ HAFTA GEREK’
- Rehabilitasyon süreci uzun mu?
Protezin entegrasyon süreci rehabilitasyonla birlikte iki üç hafta sürüyor. O bireyler yeni protezi ile yaşamaya alışıyorlar lakin ömür uzunluğu bir rehabilitasyon gerekiyor. Protezi takıyorsunuz, uymuyor. Yaralar oluşabiliyor. Hasta rehabilitasyon merkezine gidemiyor. Protezle yürüyebilecekken tekerlekli sandalyeye, koltuk değneklerine bağlı kalıyor.
‘UKRAYNA BİZDEN DAYANAK İSTEDİ ANCAK DEVLETİMİZ…’
Savaş yaralarını sarmak için, Ukrayna bizden ortez protez entegre rehabilitasyon merkezi kurmamız için dayanak istedi. Savaş rehabilitasyonu konusunda büyük bir deneyimimiz var. Biz bu muhtaçlığın zelzele bölgesinde de olduğunu gördük. Sıhhat Bakanlığı’na “Bu merkezi sarsıntı bölgesine kuralım, fiyatsız hizmet verelim” diye başvurduk. Geri dönüş bile yapılmadı. Türkiye bir sarsıntı ülkesi. Büyük yıkımdan sonra bu merkezlere muhtaçlık arttı. Sıhhat Bakanlığı acil mevzuat düzenlemesi yapmalı. Görüldü ki Türkiye’de çok sayıda entegre ortez protez ve rehabilitasyon merkezi gerekiyor. Şu anki hayat alanlarında insanların protez merkezleriyle rehabilitasyon merkezleri ortasında mekik dokuyacak bir lüksleri yok. Devlet bunu çözmediği için, “fizyoterapistim” diye ruhsatsız bir halde meskenlere gidip terapi yapan beşerler var. Bu da büyük bir halk sıhhati sorunu. Emsal sorun zelzele bölgesinde de yaşanacak. Fizyoterapistim diyen birçok insan çadırları dolaşacak, para alacaklar.
‘200 HASTAYA HİZMET VERİRİZ’
- Bedensel engelli olarak yeni hayata adaptasyon travmatik bir süreç. Bu olayı yaşayanın bütün ailesi etkileniyor. Fizyoterapinin yanında ruhsal rehabilitasyon da gerekmiyor mu?
Fiziksel rehabilitasyonla psikiyatrik rehabilitasyon bir arada yürümeli. Sıhhat Bakanlığı’na önerdiğimiz yapının içinde rehabilitasyon kliniği, ortez protez merkezi, psikiyatrik rehabilitasyon ünitesi ve kişinin başka genel sıhhat sorunlarıyla de yakından ilgilenecek bir dahiliye hekimlik ünitesi mevcut. Bu merkezin kuruluşu titizlikle yönetilirse, üç ay içinde bitirmiş oluruz. Günde 200 hastaya hizmet verebiliriz.
- Yeni hayata tutunma gayretindeki hastalara, deneyiminizden yola çıkarak ne söylersiniz?
Bu travmayı yaşayan insanlarımıza, yeni hayata hazırlanmak için onlarla birlikte titizlikle çalışan sıhhat takımıyla işbirliği yapmalarını öneririm. Daha umutlu bir hayata kapıların açıldığını görecekler. Bu türlü sofistike klinikler üniteler geliştirmemiz gerektiğini görüyorum. Başka ayrı ruhsatlama yerine, entegre yapılar, hem idare açısından, hem denetlenme açısından, hem de hastaların ulaşımı açısından kolaylık sağlayacaktır.
