Arıların kurdukları petek sisteminden kökenlerinin nereye dayandığına dair onlarca yıllardır çalışmalar sürüyor. Daha evvelki çalışmalara nazaran arılar, yaklaşık 120 milyon yıl evvel, çiçekli bitkilerin evriminde ve yayılmasında bir artış yaşandığı devirde eşek arılarından ayrıldı.
Çiçek çeşitliliği ise günümüzde bilinen yaklaşık 20 bin arı tipinin evrimini destekledi.
Balarıları, eşekarıları ve yabanarılarının dışında kazıcılar, madenciler, duvarcılar, yaprak kesenler, üçkağıtçı guguk arıları ve daha kaçları var ve mevzu hakkında daha çok çalışma yapılması gerekiyor.
Öte yandan Current Biology mecmuasında 27 Temmuz’da yayınlanan bir çalışmada arı soyağaçlarının 120 milyon yıl öncesindeki eski harika kıta Gondwana’ya kadar gittiğine yer verildi. Bilmeyenler için Gondwana ya da Gondwanaland, Neoproterozoikten yaklaşık 550 milyon yıl evvel Jura’ya kadar var olan harika bir kıtaydı.
Bu eski kıta günümüzde Afrika, Madagaskar, Güney Amerika, Avustralya, Antarktika, Hindistan ve Arabistan üzere geniş bir alanı içeriyor ve 180 milyon yıl evvel erken Jura devrinde modüllerine ayrılmaya başladı.
Araştırma takımı ise arı tarihini derinlemesine incelerken, arıların daha evvel ortaya çıkmış olabileceğini fark ettiler. Arıların daha süratli çeşitlendiğine ve evvelden varsayım edilenden daha geniş bir alana yayıldığına dair deliller buldular.
Çalışmanın ortak müellifi ve Washington Eyalet Üniversitesi entomolog Elizabeth Murray, ”İlk defa yedi arı ailesinin tümü için geniş genom ölçeğine sahip bilgilerimiz var” diyor.
Günümüzdeki lezzetli balları yapan, bitkilerin tozlaşmasını sağlayan bu kıymetli canlıların kökenine ait yeni buluş, arıların muhtemelen Gondwana parçalanmadan evvel günümüzde Afrika ve Güney Amerika’nın birtakım bölgelerinde ortaya çıktığına işaret ediyor.
200’den fazla arı cinsinin genlerini sıralayan bilim insanları, bunları karşılaştırdı ve arıların tarihî olarak dünyaya nasıl bir yayılım izlediğini gözlemlemek istedi. Bunun için 185 farklı arı fosilini de inceleyen takım, soyu tükenmiş fosillerle de kıyasalama yaptı.
Daha evvelki çalışmalar birinci arıların potansiyel olarak eşek arılarından evrimleştiğini ortaya koymuştu. Bu çalışmaya göreyse 145 milyon yıl öncesinden 100 milyon yıl öncesine kadar Gondwana’nın batısında kurak bölgelerde arılar ortaya çıktı.
Çalışmanın ortak müelliflerinden bir başkası olan Washington Eyalet Üniversitesi entomolog Silas Bossert çalışma hakkında yaptığı açıklamada, ” Arıların mekansal olarak kökenlerine yönelik çözülemeyen bir bilmece var. Bu çalışma birinci sefer arıların Gondwana’dan geldiğine dair istatistik delil sunuyor. Artık arıların güney yarım küre böcekleri olduğunu biliyoruz.”
Ekip tıpkı vakitte yeni kıtalar oluştukça arıların da kuzeye hakikat hareket ettiğine dair delillere ulaştı.
Daha fazla arı tipinin tarihini ve genetik profillerini sıralamak isteyen araştırma takımı, çiçekli bitkilerin ve arıların birlikte nasıl evrimleştiğini anlamak istiyor.
Çeviren ve Derleyen: Nilay Kamu/Cumhuriyet Gazetesi
